Spadkobierca niegodny dziedziczenia

Spadkobierca może być niegodny dziedziczenia tylko z powodu własnego zachowania, którego przedmiotem są działania opisane w art. 928 § 1 kc.

Kim zatem jest spadkobierca niegodny dziedziczenia i co to jest tzw. niegodność dziedziczenia? 

Zobaczmy…

[Tutaj przeczytasz o rodzajach testamentów]

Spadkobierca niegodny dziedziczenia

Jak już wspomniałam na samym początku, instytucja niegodności dziedziczenia zawarta została w art. 928 kodeksu cywilnego. 

Uznanie za niegodnego – najogólniej rzecz ujmując – podyktowane jest pobudkami natury etycznej i powoduje wyłączenie owego niegodnego spadkobiercy od dziedziczenia tak, jakby – uwaga – nie dożył otwarcia spadku.

Co się wtedy dzieje?

Wówczas jego udział spadkowy przypada innym spadkobiercom – testamentowym, w ramach podstawienia lub przyrostu, albo ustawowym.

Uznanie za niegodnego ma konsekwencje zarówno w przypadku dziedziczenia testamentowego, jak i ustawowego.

Dodatkowo uznany za niegodnego pozbawiony jest również prawa do zachowku, natomiast zapis uczyniony na jego rzecz staje się bezskuteczny.

Podstawowym założeniem koncepcji niegodności dziedziczenia jest bowiem niedopuszczenie do tego, aby niegodny osiągnął jakiekolwiek korzyści ze spadku. 

Przykłady niegodności dziedziczenia w kodeksie cywilnym

Art. 928 kc przewiduje trzy przykłady zachowań, które uzasadniają uznanie spadkobiercy za niegodnego, a mianowicie, kiedy spadkobierca:

1. dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2. podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3. umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Wyżej wymienione przyczyny uznania z niegodnego dziedziczenia stanowią katalog zamknięty.

Nie ma również znaczenia, czy do uznania za niegodnego doszło bezpośrednio z uwagi na wolę spadkodawcy czy spadkodawca był świadomy przyczyn niegodności, bowiem niektóre z nich mogą zaistnieć dopiero po jego śmierci.

Mając jednak na uwadze przyczyny, który zaszły jeszcze za życia spadkodawcy i których spadkodawca miał świadomość, należy mieć na uwadze, że istnieje jeszcze instytucja przebaczenia (art. 930 kc), w myśl której spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył i gdy przebaczenie nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem spadkodawcy, nawet gdy ten nie miał zdolności do czynności prawnych.

Przykłady zachowań warunkujące uznanie spadkobiercy za winnego, wymienione powyżej oceniane są co do zasady według stanu mającego miejsce w chwili otwarcia spadku. Natomiast ukrycie, zniszczenie, podrobienie lub przerobienie testamentu, a przede wszystkim świadome skorzystanie z testamentu przez podrobionego lub przerobionego przez osobę trzecią, będą stanowić podstawę niegodności również po otwarciu spadku.

Warunek: działanie własne spadkobiercy

Spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia tylko z powodu własnego zachowania, którego przedmiotem są działania opisane w art. 928 § 1 kc.

Oczywiście spadkobierca może działać z pomocą osób trzecich, jednak zachowanie takie mimo wszystko powinno być przypisane spadkobiercy – bez znaczenia, czy działa on osobiście, czy też nie.

Ponadto, nie można uznać za niegodnego małoletniego lub osoby podlegającej opiece bądź kurateli, z powodu czynów, których dokonali jego przedstawiciele ustawowi dziecka.

Czy osoba prawna może być uznana
za niegodną dziedziczenia?

Art. 928 § 1 kc dotyczy w szczególności osób fizycznych – jako spadkobierców mogących podlegać uznaniu za niegodnych, jednak należy przyjąć, iż przepis ten obejmuje również – jako kandydatów na spadkobierców testamentowych – osoby prawne.

Niegodność osoby prawnej może uzasadniać zachowanie jej organów, jeżeli spełnione są przesłanki wymagane do przypisania zachowania osób pełniących funkcje organu osobie prawnej.

Podobnie, to co odnosi się do osób prawnych, może dotyczyć także podmiotów bez osobowości prawnej, o których mowa w art. 33¹ § 1 kc, tj. jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Jeśli Ty zostałeś uznany za niegodnego, albo chcesz uznać innego spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia, i masz w związku z tym wątpliwości, napisz do mnie!

Anna Błach
adwokat
radca prawny

Photo by Gianfranco Grenar on Unsplash

***

Podziel spadek w sądzie

Kiedy można podzielić spadek?

Podział odziedziczonego majątku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami bądź w przypadku braku zgody na mocy orzeczenia sądu [Czytaj dalej…]