Anna Błach

adwokat
radca prawny

Codziennie w swojej pracy zawodowej zajmuję się sprawami spadkowymi. Prowadziłam setki spraw sądowych. Dlatego też postanowiłam napisać tutaj odpowiedzi na pytania, które najczęściej stawiają klienci w mojej kancelarii. Nie zawsze radzą sobie oni z prawem. Bo choć każdy z nich ma prawo do szczęścia, lecz nie każdy ma szczęście do prawa. Jednak na pewno mieli oni szczęście, że trafili do mojej kancelarii.
[Więcej >>>]

Słownik

Dział spadku – podział majątku ruchomego i nieruchomego po zmarłym spadkodawcy. Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Dziedziczenie – Regułą jest dziedziczenie ustawowe, czyli w oparciu o krąg spadkobierców wskazanych przez ustawodawcę w kodeksie cywilnym. Od 28.06.2009r. mamy 6 kręgów spadkobierców uprawnionych do dziedziczenia z ustawy.

  1. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci oraz małżonek zmarłego, dzielą się oni spadkiem w częściach równych, z zastrzeżeniem, że część przypadająca na małżonka nie może być mniejsza niż 1/4 majątku spadkowego. Gdy jedno z dzieci nie dożyło chwili śmierci spadkodawcy jego część przypada po równo na jego dzieci, czyli wnuki zmarłego, a w dalszej kolejności na prawnuki.
  2. Jeśli spadkodawca nie ma dzieci ani dalszych zstępnych, to spadek będą dziedziczyć małżonek i rodzice. Udział małżonka w takim zbiegu wynosić będzie 1/2, każdy z rodziców otrzyma po 1/4 spadku. Jeśli jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku – jego udział przypada rodzeństwu spadkodawcy (jeśli je posiadał) lub ich zstępnym. Rodzice sami odziedziczą spadek po zmarłym dziecku – jeśli nie miało ono małżonka ani zstępnych. Rodzice wyprzedzają w dziedziczeniu rodzeństwo spadkodawcy!
  3. Rodzeństwo dziedziczy jedynie, jeśli jedno z rodziców spadkodawcy nie żyje (a ten nie miał dzieci). Rodzeństwo będzie bowiem dziedziczyć dopiero w miejsce rodziców- tak więc mogą dziedziczyć- z małżonkiem, jeśli oboje rodziców nie żyje lub z małżonkiem i z jednym z rodziców lub samodzielnie – jeśli spadkobierca nie miał w momencie śmierci , ani małżonka, ani zstępnych, a oboje rodziców nie żyje. W miejsce zmarłego brata, lub siostry spadkodawcy – dziedziczą ich zstępni.
  4. Zupełna nowość począwszy od 28.06.2009r. Dziadkowie będą dziedziczyć wyłącznie jeśli w momencie otwarcia spadku, spadkodawca nie miał krewnych wskazanych we wcześniejszych punktach (dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa). Udział każdego z czwórki dziadków wynosi 1/4, jeśli któreś z nich nie dożyło otwarcia spadku jego udział przypada jego zstępnym (rodzeństwu rodziców spadkodawcy).
  5. Pasierbowie – czyli dzieci małżonka spadkodawcy – również będą mogli dziedziczyć , ale w ostatniej kolejności – dopiero gdy w momencie śmierci spadkodawcy nie można było wskazać innych spadkobierców.
  6. W braku wyżej wymienionych krewnych i pasierbów, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Gdy ostatniego miejsca zamieszkania nie da się ustalić albo jego ostatnie miejsce zamieszkania znajdowało się za granicą, to spadek przypada Skarbowi Państwa jako ostatniemu już uprawnionemu spadkobiercy ustawowemu.

Natomiast jeśli spadkodawca sporządził testament, wtedy dochodzi do dziedziczenia z testamentu

Gospodarstwo rolne – zgodnie z kodeksem cywilnym “za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego”. Z kolei ustawa o podatku rolnym za gospodarstwo rolne uważa obszar gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.

Niegodny dziedziczenia – spadkobierca może być odsunięty od schedy spadkowej nawet gdy spadkodawca go nie wydziedziczył za życia. Sąd może uznać spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia w 3 wypadkach:

  • » gdy dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
  • » podstępem lub groźbą skłonił go do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził w sporządzeniu lub odwołaniu ostatniej woli,
  • » umyślnie ukrył lub zniszczył, podrobił lub przerobił testament albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.

Odrzucenie spadku – oświadczenie spadkobiercy, które może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Natomiast brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Istnieje możliwość uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Należy jednak pamiętać o tym, że jeżeli spadkobierca odrzuci spadek, to jego udział przejdzie na dzieci.

Otwarcie spadku – dzień śmierci spadkodawcy i dzień wstąpienia spadkobierców w prawa i obowiązki spadkowe.

Polecenie – sposób zobowiązania spadkobiercy do określonego działania, lub znoszenia określonej sytuacji np. zobowiązanie do dbanie o grób rodzinny, zobowiązanie do przyjęcia pod swój dach żony zmarłego, do podjęcia studiów wyższych itp.

Przyjecie spadku – spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

Spadek – prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.

Spadkobierca – osoba powołana do spadku, następca prawny zmarłego spadkodawcy.

Testament – czynność prawna, w której spadkodawca rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Będzie skuteczny dopiero po śmierci osoby, która go sporządziła. A zatem za życia jego autora nikt nie może rościć sobie żadnych pretensji prawnych z tytułu rozporządzeń zawartych w testamencie. Testament można odwołać w każdej chwili lub zmienić. Najbardziej popularne formy testamentu to pisemna i notarialna. Testament pisemny polega na tym, iż testator napisze go w całości własnoręcznie w dowolnym języku, podpisze i opatrzy datą. Na takim testamencie nie powinny znaleźć się podpisy innych osób. Testament notarialny sporządza notariusz za określoną w odrębnych przepisach opłatą notarialną. Gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy (np. testator znajduje się w szpitalu) spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków (testament ustny). Kolejną forma jest testament urzędowy. Osoba, która chce rozporządzić swoim majątkiem w formie testamentu urzędowego powinna stawić się do odpowiedniego urzędu, aby złożyć ustne oświadczenie woli przed urzędnikiem i świadkami. Katalog tych urzędników określa kodeks cywilny, jest on zamknięty i obejmuje wyłącznie: wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starostę, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Osoba urzędowa ma obowiązek przyjęcia oświadczenia woli o testamencie, a także sporządzenia protokołu z tej czynności. W protokole niezbędne jest zaznaczenie daty, kiedy została dokonana czynność testowania. Po sporządzeniu protokołu zostaje on odczytany wszystkim uczestnikom czynności. Protokół, po odczytaniu zostaje opatrzony podpisami testatora, urzędnika, a także świadków, których obecność jest niezbędna.

Testator – to wyłącznie osoba fizyczna, po której spadek z chwilą jej śmierci przechodzi na spadkobierców określonych w testamencie.

Wydziedziczenie – pozbawienie spadkobiercy prawa do schedy spadkowej, ale także prawa do zachowku. Wydziedziczyć można tylko w testamencie, i to za poważne przewinienia. Kodeks cywilny dopuszcza tylko 3 takie przypadki, tzn. gdy spadkobierca:

  1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
  2. dopuścił się wobec spadkodawcy albo najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
  3. uporczywie nie dopełnia wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Zachowek – zachowek to suma pieniężna odpowiadająca połowie wartości udziału w spadku, jaki przypadałby uprawnionym do niego, gdyby byli oni powołani do spadku z ustawy. W niektórych przypadkach, gdy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni, zachowek odpowiada wartości 2/3 udziału. Uprawnieni do zachowku to w pierwszej kolejności dzieci i małżonek zmarłego. Jeśli któreś dziecko nie żyje, to zachowek przechodzi na jego dzieci, czyli wnuki zmarłego. Gdy zmarły nie zostawił potomstwa, prawo do zachowku mają jego rodzice. Zachowku nie otrzyma zatem rodzeństwo zmarłego.

Zapis – rozrządzenie spadkodawcy w testamencie konkretnymi przedmiotami wchodzącymi w skład spadku na rzecz osoby trzeciej zwanej zapisobiercą.