Roszczenie o zachowek przysługuje wtedy, gdy uprawniony nie otrzymał z majątku zmarłego żadnej korzyści majątkowej tzn. nie został ustanowiony spadkobiercą ani zapisobiercą ani nie otrzymał darowizny za życia spadkodawcy.
Jeżeli otrzymał w ten sposób pewną korzyść, ale jest ona mniejsza niż należny zachowek, to przysługuje mu roszczenie o uzupełnienie zachowku.
Substrat zachowku
Do wyliczenia wartości udziału, należy ustalić tzw. substrat zachowku, czyli specyficznie liczoną wartość spadku.
Na substrat składają się:
- aktywa spadku pomniejszone o długi spadkowe (z wyłączeniem wartość i zapisów i poleceń)
- udzielone za życia spadkodawcy darowizny (bez względu na to, czy były one uczynione na rzecz spadkobierców, uprawnionych do zachowku, czy też innych osób).
Wyliczona zgodnie z powyższymi zasadami wartość spadku dzielona jest pomiędzy spadkobierców ustawowych (łącznie z tymi, którzy spadek odrzucili i są niegodni dziedziczenia, jednak bez wydziedziczonych i tych, którzy dziedziczenia umownie się zrzekli).
Tak wyliczony udział jest podstawą do wyliczenia zachowku.
Podstawą wartością zachowku jest ½ wartości udziału.
Ustawodawca przewidział jednak w określonych przypadkach stawkę wyższą – 2/3;.
Wyższy zachowek przysługuje dwóm kategoriom spadkobierców ustawowych: małoletnim (do 18 roku życia) i trwale niezdolnym do pracy.
Spadkobierca musi wykazać, że w momencie śmierci spadkodawcy spełniał warunki do uzyskania wyższego świadczenia.
O ile nie jest to problemem w przypadku wieku (wystarczy na dobrą sprawę dowód osobisty lub inny dokument z datą urodzenia) – o tyle w przypadku niezdolności do pracy może to być kłopotliwe.
Może się okazać, że osoba obecnie niezdolna do pracy – w chwili otwarcia spadku była zdrowa lub nie dysponowała odpowiednim zaświadczeniem.
W takiej sytuacji, zachowek wyniesie ½ wartości udziału.
Dla kogo wyższy zachowek?
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 2003 r. wyższy zachowek dotyczy jedynie uprawnionych niezdolnych do pracy całkowicie (a nie częściowo) i trwale (czyli niezdolność jest nieodwracalna).
Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia trwałej niezdolności do pracy.
Nie określono też w jakie sposób powinna być stwierdzona trwała niezdolność do pracy.
Nie można więc jednoznacznie stwierdzi, czy musi to być niezdolność stwierdzona w orzeczeniu ZUS.
Sąd możne uznać za udowodnioną niezdolność do pracy np. na podstawie zaświadczenia od lekarza.
Sąd może także powołać biegłego z zakresu medycyny, żeby stwierdził czy powód/powódka jest trwale niezdolna do pracy czy też nie.
Ewentualnie strona przeciwna może wykazać, iż powód/powódka jest zdolna do pracy powołując świadków, którzy potwierdziliby, iż powód pracuje.
Anna Błach
adwokat
radca prawny
Photo by Towfiqu barbhuiya on Unsplash
***
Zachowek – dziedziczenie roszczenia
Coraz więcej osób decyduje się dochodzić swoich praw z tytułu zachowku.
Może zdarzyć się, że uprawniony do zachowku sam umrze, zanim zdecyduje się na podjęcie odpowiednich działań.
Wtedy zachowek może przepaść [Czytaj dalej…]
{ 2 komentarze… przeczytaj je poniżej albo dodaj swój }
Jezeli spadkodawca zmarl 20 lat temu ispadkobiorcy nie wystepowali o zachowek ani tez o spadek.Czy w chwli obecnej moga wystapic czy juz przedawnienie nastapilo…nadmieniam,ze nieruchomosc ktora podlegalaby temu zachowkowi czy spadkowi jest wlasnoscia osob trzrcich poprostu zostala sprzedana
Nie ma znaczenia, że nieruchomość, od której wartości liczy się zachowek została sprzedana. Ma natomiast znaczenie to, że zachowek przedawnia się w terminie 5 lat lub 3 lat – terminy liczone od ogłoszenia testamentu, a w przypadku jego kwestionowania od dnia uprawomocnienia sie postanowienia spadkowego lub od dnia dokonania darowizny.